πολύκλειτος

Όνομα ιστορικών προσώπων. 1. Αργείος γλύπτης (άκμασε μεταξύ 460 – 420 π.Χ. περίπου), ένας από τους 3 μεγαλύτερους –μαζί με τον Μύρωνα και τον Φειδία– γλύπτες του 5ου αι. π.Χ. Ήταν κυρίως χαλκοπλάστης και ασχολήθηκε και θεωρητικά με την τέχνη του γράφοντας ένα βιβλίο, τον περίφημοΚανόνα, όπου όριζε τις ιδανικές αναλογίες του ανθρώπινου σώματος. Κατά τον Π., το μορφικό κάλλος, που αποτελεί γι’ αυτόν τον ύψιστο σκοπό της τέχνης, έγκειται στη συμμετρία και στην ευρυθμία των σωμάτων. Τα αγάλματά του είχαν σχεδόν όλα τον ίδιο τύπο του γυμνού νεαρού αθλητή σε στάση βαδίσματος. Ο Π. είναι ο κυριότερος εκπρόσωπος της αργείας σχολής και το έργο του βρίσκεται μέσα στο κλίμα της δωρικής παράδοσης. Εφάρμοσε τις θεωρίες του κυρίως στον περίφημο Δορυφόρο του, που ονομαζόταν καιΚανών. Το άγαλμα αυτό παριστάνει ένα νεαρό αθλητή που κρατεί δόρυ ή ακόντιο και σώζεται σε πολλά αντίγραφα: ο νέος έχει τελείως συμμετρικό, εύρωστο σώμα και προβάλλει το δεξί πόδι, ενώ μόλις αγγίζει το έδαφος με το λυγισμένο αριστερό του. Με το τεταμένο δεξί σκέλος έρχεται σε αντίθεση η χαλαρή στάση του δεξιού χεριού· το ίδιο και η κίνηση του αριστερού χεριού που κρατά το δόρυ, καθώς και η προβολή του αριστερού ώμου, με τη στάση του αντίστοιχου ποδιού· μ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ένας χιασμός κίνησης, μια μεγαλύτερη ισορροπία. Λίγο παλιότερος του Δορυφόρου είναι ο Δισκοφόρος του Π., γνωστός από αρκετά αντίγραφα. Το άγαλμα του αθλητή Κυνίσκου από τη Μαντίνεια, του οποίου η ενεπίγραφη βάση έχει βρεθεί στην Ολυμπία, αναγνωρίζεται με αρκετή βεβαιότητα στο αντίγραφο του Βρετανικού Μουσείου που ονομάζεται αθλητής του Γουέστμακοτ. Παριστάνει έναν αθλητή που με το δεξί του χέρι άγγιζε το στεφάνι που είχε στο κεφάλι του. Άλλο διάσημο άγαλμα του Π., γνωστό από πολλά αντίγραφα, είναι ο Διαδούμενος νέος που έδενε με τα δυο του χέρια μια ταινία γύρω από το κεφάλι του. Το έργο παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με το Δορυφόρο. Άγνωστο παραμένει το μεγάλο χρυσελεφάντινο άγαλμα της Ήρας, που κατασκεύασε ο Π. για το Άργος· τα νομίσματα της πόλης μας δίνουν μια ιδέα του έργου. Από τον Κουιντιλιανό όμως μαθαίνουμε ότι ο Π. δεν είχε ιδιαίτερη επιτυχία στα αγάλματα των θεών, γιατί δεν κατόρθωνε να τους προσδώσει θεϊκή μεγαλοπρέπεια. Από τα αντίγραφα που έχουν διασωθεί των 4 Αμαζόνων της Εφέσου –έργων του Π., του Φειδία, του Κρησίλα και του Φράδμονα– αποδίδεται στον Π. ο τύπος της αμαζόνας του Καπιτωλίου, που παρουσιάζει έντονο χιασμό κινήσεων. Ο Π. είχε πολλούς μαθητές, μεταξύ των οποίων τον αδελφό του Ναυκύδη και τον Πατροκλή, που ήταν ίσως γιος του. Η τέχνη του άσκησε σημαντική και μακρόχρονη επίδραση. 2. Ιστορικός συγγραφέας από τη Λάρισα, που έζησε τον 4o αι. π.Χ. Υπήρξε πατέρας της Ολυμπιάδας, μητέρας του βασιλιά της Μακεδονίας Αντίγονου του Δώσωνα. Φαίνεται πως είχε ακολουθήσει το Μέγα Αλέξανδρο σε διάφορες εκστρατείες του και έγραψε το έργοΙστορίεςσχετικά με τη γεωγραφική θέση και την πολιτική κατάσταση των χωρών που πέρασαν. 3. Αργείος αρχιτέκτονας και γλύπτης (άκμασε μεταξύ 370 – 340 π.Χ.), του οποίου την αξία μαρτυρούν η θόλος και το θέατρο της Επιδαύρου, που είναι έργα του. Του αποδίδονται επίσης διάφορα αγάλματα αθλητών και θεών. Χαρακτηρίζεται ως Π. ο νεότερος για να ξεχωρίζει από τον Αργείο επίσης γλύπτη με το ίδιο όνομα (1). Πολύκλειτου: ο «Διαδούμενος». Ο Αργείος γλύπτης μαζί με το Μύρωνα και το Φειδία αποτελούν την απαράμιλλη τριάδα του 5ου π.Χ. αι. (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα).

* * *

-η, -ο, Α

διάσημος, ονομαστός («ἐξ οὗ πολύκλειτον καθ' Ἕλλανας γένος Ἰαμιδᾱν», Πίνδ.).

[ΕΤΥΜΟΛ. < πολυ-* + κλειτός (Ι) «φημισμένος» (πρβλ. πάγ-κλειτος)].